Rezerwat Przyrody Źródła Rzeki Łyny [Muzea w Polsce, Trasy zwiedzania]

Miłośników przyrody i pięknych widoków zapraszam do odwiedzenia źródeł rzeki Łyny. Mało jest miejsc w Europie o tak nieskażonej jeszcze przyrodzie. Spotkać tu można wiele gatunków drzew, roślin oraz ciekawych zwierząt. Proponowana trasa nie należy do trudnych, można pokonać ją pieszo lub rowerem. Przebiega wsród malowniczych krajobrazów, które można umieścić na fotografii. Trasa ma również charakter edukacyjny ze względu na wyjątkowe, unikatowe zjawisko tworzenia się miejsca źródliskowego. Silnie zróznicowany morfologicznie teren rezerwatu jest rzległą doliną i licznymi bocznymi wąwozami i dolinami o stromych i wysokich zboczach. W miejscach wypłwu wodz podziemnej tworzą się liczne półkoliste nisze, tak zwane cyrki dolinne. Na ich dnie zbiera się woda, która licznymi, drobnymi strumykami spływa w dół, często tworząc kaskady i łącząc się w coraz większy strumień.

Plan trasy

Do zwiedzania zaprasza: Sefania Olkowska - przewodnik Warmii i Mazur

	1. Parking Parking dla autokarów oraz pozostałych pojazdów znajduje się w odległości ponad 500 m od rozwidlenia dróg w kierunku na Witramowo, tj. początku szlaku pieszego. Piesi wysiadają z autokaru na początku szlaku, znajdującego się obok rozwidlenia dróg, a autokar jedzie na parking drogą na lewo. Jeśli dysponujemy czasem możemy wrócić do wsi (ok. 300 m.) odwiedzić kościół z 1726 roku z drewnianą wieżą, zakończoną barokowym hełmem, położony na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi oraz zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie, co zajmie nam ok. 20 min.

	2. Miejscowość Łyna Łyna – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim w powiecie nidzickim w gminie Nidzica, na wysokości ok. 160 m n.p.m. Na przestrzeni dziejów wieś nazywała się Lana, Liny, Lahna. W czasach wzmożonej germanizacji niemiecka nazwa Lahna została zmieniona na Allendorf. Nazwa Łyna została nadana urzędowo w 1949 roku. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1387 roku z okazji nadania przez komtura ostródzkiego młyna wodnego Henrykowi z Reszek. Oprócz kościoła we wsi znajduje się niewielki cmentarz, gdzie pochowani są niemieccy i rosyjscy żołnierze z czasów I wojny światowej.

	3. Rezerwat Przyrody Źródła Rzeki Łyny im. prof. Romana Kobendzy Rezerwat położony jest u źródeł rzeki Łyny w okolicach wsi Łyna i Orłowo w gminie Nidzica w powiecie nidzickim w województwie warmińsko-mazurskim. Znajdują się tu pokłady lodowcowe o miąższości od kilku do kilkunastu metrów, składające się z utworów zwałowych i wodnolodowcowych, spoczywające na pokładzie tłustych iłów trzeciorzędowych. Rezerwat krajobrazowo-geomorfologiczny został utworzony w 1959 roku na powierzchni 1,21 km2. Głównym celem założenia rezerwatu było zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych oraz krajoznawczych obszaru źródliskowego rzeki Łyny.

	Ważna jest również ochrona całokształtu procesów wstecznej erozji źródliskowej rzeki Łyny. Wsteczna erozja źródliskowa jest bardzo rzadkim zjawiskiem, występującym na niżu. Na terenie Rezerwatu Przyrody Źródła Rzeki Łyny im. prof. Romana Kobendzy, polskiego botanika, dendrologa, profesora SGGW zostały wytyczone najpierw przez PTTK, potem przez gminę Nidzica szlaki piesze. Źródła rzeki Łyny są często odwiedzane przez turystów, miłośników obcowania z przyrodą, zwolenników aktywnego wypoczynku. Tutaj wypoczynek można połączyć ze zdobywaniem wiedzy, a więc jest to miejsce częstych odwiedzin przez młodzież szkolną i dzieci.

	4. Miejsca źródliskowe Wyjątkowość ukształtowania krajobrazu zauważamy już na samym początku naszej wędrówki. Zróżnicowany morfologicznie teren rezerwatu obejmuje rozległą dolinę z miejscami źródliskowymi. Po ok. 20 minutowej wędrówce dochodzimy do urokliwego miejsca źródliskowego. Przechodzimy przez mosteczek nad niewielkim strumykiem, do którego wpływają jeszcze mniejsze strumyczki. Już tu można zaobserwować, że woda płynąca małymi strumyczkami wypływa z różnych miejsc i płynie w różnych kierunkach. Po kilkunastu minutach wędrówki dochodzimy do rozwidlenia szlaków

	5. Rozwidlenie szlaków Od tego miejsca idziemy szlakiem żółtym w kierunku Łyńskiego Młyna. Należy zaznaczyć, że miejsce to można odwiedzać prawie cały rok. Równie przyjemnie jest tu latem, jesienią, wiosną a nawet zimą. Czyste, nieskażone jeszcze powietrze, reguluje oddech, sprzyja dobremu samopoczuciu. Miłośników dalszych wędrówek zachęcam do pokonania dłuższej trasy do odległego o 5 km Rezerwatu Żółwia Błotnego na zarastającym jeziorze o pow. 3 ha – Orłowo, Nidzicy – ok. 10 km lub wędrówki niezwykle malowniczą trasą wzdłuż rzeki do wsi Bartąg – ok. 40 km.

	Do Łyńskiego Młyna – początek szlaku żółtego My natomiast wspinamy się wzdłuż barierek na niewielkie wzniesienie morenowe, aby stąd podziwiać widoczny przed nami w całej okazałości głęboki jar, przecinający wzgórze morenowe. Po kilkunastu minutach wędrówki, miejscami brzegiem stromego zbocza głębokiego jaru, docieramy do głazu narzutowego z przymocowaną do niego tablicą, poświęconą wielkiemu i zaangażowanemu miłośnikowi przyrody profesorowi botaniki leśnej i dendrologii Romanowi Kobendzy. Wzgórza morenowe powstałe w wyniku nagromadzenia się materiału geomorfologicznego zawierają dużą ilość głazu narzutowego.

	6. Głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą prof. Romana Kobendzę Profesor Roman Kobendza od 1921 roku był pracownikiem naukowym SGGW w Warszawie. W latach 1926-51 był inspektorem ogrodu botanicznego w Warszawie. Był również inicjatorem założenia Kampinoskiego Parku Narodowego. W okresie okupacji hitlerowskiej brał czynny udział w tajnym nauczaniu. Znany popularyzator w zakresie fitosocjologii, florystyki, biologii i ekologii drzew. Imię tego zasłużonego działacza i naukowca nadano Rezerwatowi Przyrody Źródła Rzeki Łyny.

	Źródła wysiękowe Rezerwat obejmuje kilkadziesiąt źródeł wysiękowych, Wody przesiąkają przez piaszczyste pokłady moren, spływają po warstwie tłustych nieprzepuszczalnych iłów plioceńskich i tworzą tak zwane źródła wysiękowe. W miejscach wypływu wody podziemnej, tworzą się liczne półkoliste nisze źródliskowe, w których zbiera się woda. Następnie licznymi, drobnymi strumykami woda spływa w dół, tworzy kaskady i łączy się w coraz to większy strumień, dając początek największej rzece Warmii i Mazur – Łynie. Zjawisko to najlepiej da się zaobserwować wczesną wiosną lub późną jesienią.

	Zjawisko erozji wstecznej, kaskady W miejscach znacznych spadków terenu strumienie wymywają materiał pozostawiony przez lodowiec i powodują zjawisko erozji wstecznej. W następstwie wymywania, zbocze źródlisk Łyny stale się cofa i atakuje pobliski dział wodny, który ma miejsce w odległości ok. 8 km. Stąd w kierunku południowo-zachodnim znajdują się bowiem źródła rzeki Nidy, należące już do dorzecza Wisły. W wyniku erozji wstecznej wytworzyły się w zboczach doliny liczne, półkoliste nisze tak zwane cyrki dolinne. Tam, gdzie strumyki mają większe spadki, tworzą się kaskady. Kaskady sprzyjają powstawaniu zjawiska erozji wstecznej.

	7. Brama wypływu wód Znajdujące się tu pokłady lodowcowe o miąższości od kilku do kilkunastu metrów, składające się z utworów zwałowych i wodnolodowcowych, spoczywają na pokładzie tłustych iłów trzeciorzędowych, nie przepuszczających wody. Teren rezerwatu to głównie lasy mieszane. Dorodny las mieszany podnosi walory krajobrazowe terenu. Występują tu wiekowe olsze, sosny, brzozy, osiki, dęby, graby, świerki, modrzewia i klony. Na dnie doliny wśród roślinności drzewiastej, występują stare olsze czarne, często wsparte na szczudłowatych korzeniach.

	A w podszyciu występują liczne krzewy oraz rośliny chronione: zawilce, przylaszczki i inna roślinność rzadko spotykana. Teren rezerwatu stanowi część moreny czołowej ostatniego zlodowacenia bałtyckiego z wyraźnie zaznaczoną bramą wypływu wód. Tutaj z niewielkiego wzniesienia schodzimy w dół do dużego rozlewiska źródliskowego, znajdującego się na dnie głębokiego jaru. Są tu leśne schodki oraz pomosty, pod którymi woda przepływa małymi strumykami łączącymi się w coraz to większe strumienie, a te z kolei tworzą jeden strumień, dając początek jednej rzece Łynie.

	Legenda o Łynie W przekazie ustnym istnieje legenda o powstaniu rzeki Łyny następującej treści: Bogaty pruski książę Dobrzyń zakochał się w pięknej Alinie. Jak to często bywa obok miłości królują złość i nienawiść. Zła czarownica wysyła księcia na wojnę. Książę Dobrzyń ginie, a Alina płacze po utracie swojego ukochanego. Z jej łez tworzą się strugi, które z kolei łączą się w większą strugę, a ta przekształca się w rzekę. Łyna – największa rzeka Warmii i Mazur. Pruska nazwa Alna (wym. Ałna) , niemiecka Alle. Nazwę Łyna wprowadzono urzędowo w 1949 roku zastępując poprzednią niemiecką nazwę Alle. Rzeka Łyna ma 289,4 km długości. Powierzchnia jej zlewni wynosi 7126 km2 .

	Łyna płynie na terenie północno-wschodniej Polski województwa warmińsko-mazurskiego i Rosji Obwodu Kaliningradzkiego. Na terenie Polski płynie przez Pojezierze Olsztyńskie i Nizinę Sępopolską, przepływa przez szereg jezior rynnowych, zmieniając kilkakrotnie swój kierunek, przecina kilka ciągów moren czołowych, co wpływa na różnorodność jej odcinków. Na terenie Obwodu Kaliningradzkiego niedaleko miejscowości Znamiensk wody Łyny łączą się z wodami Pregoły i dalej wspólnie łyną w kierunku Zalewu Kaliningradzkiego, potem do Zatoki Gdańskiej, a stąd do Morza Bałtyckiego. Na terenie Obwodu Kaliningradzkiego rzeka nosi nazwę Ława.

	8. Łyński Młyn Łyński Młyn (niem. Lahnamühle), osada w różnych latach składała się z 2-3 domów (na zdjęciu z prawej strony widoczne zabudowania dawnej osady). Osada położona jest przy granicy Rezerwatu Przyrody Źródła Rzeki Łyny. Szlak turystyczny prowadzi tuż obok osady Łyński Młyn. Obok nieczynnego, zaniedbanego i zrujnowanego młyna znajduje się urokliwe miejsce – rozlewisko rzeki Łyny. Młyn istniał już w 1387 roku. Był on wielokrotnie przebudowywany od fundamentów. W XIV w. obok młyna nidziccy sukiennicy za zgodą Zakonu Krzyżackiego zbudowali folusz – warsztat do spilśniania wełnianych materii.

	Tkaniny spilśniano wrzątkiem, ubijając sukno na mokro mechanicznymi cepami, poruszanymi przez wodę. Folusze nie istnieją już w Polsce od ok. stu lat. Po pewnym czasie przestały działać również młyny wodne. Po obejściu nieczynnego i znajdującego się w ruinie dawnego młyna dojdziemy do starej utwardzonej drogi, prowadzącej w kierunku parkingu.

Do zwiedzania zaprasza: Sefania Olkowska - przewodnik Warmii i Mazur

Na mapie

{googleMaps kml=http://www.museo.pl/images/stories/trasy/trasa_rezerwat_lyny2.kml}

Przydatne informacje - dojazd

Jadąc trasą państwową Nr 7 z Gdańska w kierunku Warszawy, w odległości ok.18 km za Olsztynkiem w miejscowości Frąknowo skręcamy w lewo, w kierunku na Łynę. Przejeżdżamy przez miejscowość Dobrzyń, która znajduje się w odległości ok. 1,5 km od miejscowości Łyna.

[Uwaga: w czasie remontu drogi krajowej Nr 7 zjazd w kierunku miejscowości Łyna znajduje się w miejscowości Moczyska]

Przejeżdżamy przez miejscowość Łyna, pozostawiając po lewej stronie kościół, jedziemy dalej do rozwidlenia dróg, które znajduje się na końcu wsi i tu z daleka widzimy oznakowanie rezerwatu oraz początek szlaku pieszego.

Jadąc trasą państwową Nr 7 z Warszawy w kierunku Gdańska, w odległości ok. 8 km za Nidzicą skręcamy w prawo i jedziemy drogą wiodącą do Wietrzychowa. Dojeżdżamy do miejscowości Dobrzyń i w odległości ok. 1,5 km od Dobrzynia znajduje się miejscowość Łyna. Należy przejechać przez miejscowość Łyna obok widocznego po lewej stronie kościoła i dojechać do rozwidlenia dróg, znajdującego się na końcu wsi, skąd rozpoczynamy pieszą wędrówkę po rezerwacie przyrody oznakowanym szlakiem.

Do miejscowości Łyna można również dojechać z Nidzicy nowo utwardzoną drogą ok. 10 km.

Więcej informacji: Sefania Olkowska - przewodnik Warmii i Mazur