Zgromadzone dzieła stanowiły głównie wyposażenie kościołów. Tworzyły wraz z architekturą niepowtarzalny klimat gotyckich świątyń. Czas ich powstania przypada na lata od ok. połowy XIV do 1. połowy XVI wieku, czyli na okres dojrzałego i późnego stylu gotyckiego. Pochodzą z Pomorza, głównie z terenu dawnych ziem krzyżackich - w tym najliczniejsza grupa z Torunia - ze Śląska oraz pojedyncze przykłady z Wielkopolski i Małopolski. Prace na wystawie rozmieszczone są w układzie chronologicznym.

Wystawę tworzą zwycięskie prace z konkursu fotograficznego Wildlife Photographer of the Year 2010, organizowanego przez BBC Wildlife Magazine oraz Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Konkurs odbywa się rokrocznie od 1964 r. i w miarę swojego rozwoju stał się najbardziej cenionym i największym w świecie przedsięwzięciem z zakresu fotografii dzikiej przyrody. Każdorazowo jego efektem jest wystawa, pokazywana w kilkudziesięciu krajach na wszystkich kontynentach i po raz dziewiąty w Polsce.

Katedra na Wawelu pełni szczególną rolę w historii Państwa Polskiego ze względu na fakt, iż przez czterysta lat była kościołem polskich królów. Począwszy od Władysława Łokietka w Katedrze na Wawelu koronowali się wszyscy polscy królowie, z wyjątkiem Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przed ołtarzem głównym Katedry Wawelskiej dokonywały się najważniejsze ceremonie państwowe: koronacje, śluby, chrzty i pogrzeby królewskie.

Budowę wieży rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Do jej budowy użyto ciosów wapiennych, które ułożono na starym fundamencie z przełomu XI i XII wieku. Budowę jednak przerwano na wysokości 16 metrów, jej dokończenia podjął się 150 lat później kanonik Krakowskiej Kapituły Katedralnej - Jan Salomonowicz. Nadbudowę ukończono ostatecznie w roku 1522. Wspaniały, zachowany do dzisiaj, pokrywający Wieżę Zegarową barokowy hełm został wykonany w 1715 roku.

Katedra na Wawelu od czasu swego powstania rozbrzmiewa dźwiękiem dzwonów. Na dwóch wieżach - dzwonnicach jest ich obecnie osiem. Pięć większych dzwonów z najsłynniejszym Zygmuntem umieszczono na wieży Zygmuntowskiej. Trzy mniejsze są zawieszone na wieży Srebrnych Dzwonów. Trzecia wieża zwana Zegarową mieści mechanizm zegara i dwa gongi wybijające godziny i kwadranse. Jest zatem w Katedrze dziesięć wspaniałych dzieł sztuki ludwisarskiej, które powstawały stopniowo od XII do XVII wieku.

Wyjątkowe znaczenie miało pochowanie w podziemiach katedralnych bohaterów narodowych walczących mężnie o wolność Ojczyzny: Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego, a także duchowego przywódcy Narodu - Adama Mickiewicza. Pochówki te uczyniły Katedrę polskim Panteonem.Tradycja ta znalazła kontynuację w XX wieku, kiedy w podziemiach Katedry złożono szczątki Juliusza Słowackiego, Józefa Piłsudskiego i Władysława Sikorskiego.

Ekspozycja obejmuje lata dziecięce Stefana Żeromskiego w Strawczynie i Ciekotach, naukę szkolną w Kielcach, twórczość Żeromskiego oraz wybrane dziedziny działalności społecznej i narodowej. Inscenizacja saloniku Żeromskich urządzona została na podstawie pamiątek zachowanych w Nałęczowie oraz opisów przez Stefana Żeromskiego dworków w Dziennikach (1883) i Syzyfowych pracach (1897). Znalazły się tu: sosręb z dworku w Ciekotach, zabytkowe meble, fotografie rodzinne, zegarek ojca i broszka matki.

W Galerii Malarstwa Polskiego wyeksponowano reprezentatywny zbiór malarstwa polskiego Muzeum Górnośląskiego od pocz. XIX w. do połowy XX w. Uwagę zwraca zespół portretów późnego klasycyzmu i związanego ze sztuką biedermeieru "realizmu mieszczańskiego" (Kazimierz Wojniakowski, Karol Schweikart, Józef i Alojzy Rejchanowie), a także znaczące przykłady nurtu romantycznego i jego kontynuacji w malarstwie polskim XIX w. ( Artur Grottger, Piotr Miachałowski, m. in. Portret Maksymiliana Oborskiego.

Wystawa jest trzecią stałą ekspozycją etnograficzną, ze zrealizowanych w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu w latach 1949 - 1989 pierwsza z nich, zatytułowana "Kultura ludowa na Śląsku" czynna od 1947 roku, parokrotnie uzupełniona i modernizowana, prezentowana była pod zmienionym tytułem do lat 50 - tych. Druga, otwarta w 1960 roku, to "Kultura ludu śląskiego w XVIII i XIX w." - "była pierwszą próbą widzenia zjawisk kulturowych wsi śląskiej poprzez pryzmat zbiorów muzealnych".

Wystawa jest jedną z pierwszych tego typu wystaw w Polsce. Po raz pierwszy ekspozycja przyrodnicza jest nie tylko naturalna w formie, ale również realistyczna w treści. Tego typu połączenia niezwykle rzadko przedstawiano w przyrodniczych prezentacjach muzealnych. Przy pomocy dioram przedstawiono zachodzące (w środowiskach związanych z wodą) naturalne procesy, których zaobserwowanie w przyrodzie jest często bardzo trudne nawet dla specjalisty.