wystawa stała - historyczna, broń, uzbrojenie, mundury
1 września 1939 r., do obrony granic Rzeczypospolitej stanął niespełna milion żołnierzy. Wojsko polskie dysponowało 4300 działami, 880 czołgami i 400 samolotami. Wobec znacznej przewagi niemieckiej (1850 tys. żołnierzy, 10 tys. dział, 2,8 tys. czołgów i 2085 samolotów), koncentrycznych uderzeń jednostek pancernych i flot powietrznych ze Śląska, Pomorza Zachodniego i Prus Wschodnich, wobec otoczenia, jak i osamotnienia państwa w wysiłku zbrojnym, jednostki polskie zmuszone zostały do odwrotu.
wystawa stała - historyczna, sztandary, mundury, odznaczenia
Koncepcja zwrócenia się do rządu Republiki Francuskiej o zgodę na zorganizowanie ochotniczego korpusu polskiego złożonego z Polaków - jeńców z armii austriackiej i pruskiej, zrodziła się jeszcze pod koniec insurekcji 1794 roku. Organizatorem powstających w służbie Republiki Lombardzkiej oddziałów polskich został zasłużony dowódca z czasów Powstania Kościuszkowskiego, generał Jan Henryk Dąbrowski. Zawarł on 9 stycznia 1797 roku z rządem lombardzkim konwencję o utworzeniu Legionów Polskich.
Wybuch powstania w marcu 1794 roku zastał wojsko polskie w trakcie przeprowadzanej na żądanie Rosji redukcji. Liczyło ono już tylko około 36 tysięcy żołnierzy. Natychmiast po wybuchu powstania wyznaczony Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej generał lejtnant Tadeusz Kościuszko przystąpił niezwłocznie do organizowania powstańczej siły zbrojnej. Miała się ona składać z armii regularnej, milicji ruchomych wojewódzkich i powiatowych formowanych na wzór amerykański oraz pospolitego ruszenia.
Następowały doniosłe przeobrażenia w wojskowości europejskiej, spowodowane zmianami w dziedzinie techniki militarnej, produkcji przemysłowej i organizacji państwowej. Wprowadzony jeszcze w końcu XVII wieku karabin skałkowy z bagnetem szybko wyparł ciężki muszkiet i pikę, stając się uniwersalną bronią piechoty, która wraz z artylerią stała się podstawą nowożytnej armii. Dążąc do maksymalnego wykorzystania siły ognia przyjęto taktykę linearną, wymagającą od żołnierzy żelaznej dyscypliny.
W II poł. XVII wieku jazda pozostawała wciąż podstawowym rodzajem wojska Rzeczypospolitej. Jednak stosunek ilościowy jej poszczególnych rodzajów uległ zdecydowanej zmianie. Husaria, liczna jeszcze w początkach powstania kozackiego w 1648 roku, z czasem uległa znacznemu zmniejszeniu. Najliczniejszym rodzajem jazdy polskiej w II poł. XVII wieku stały się chorągwie średniozbrojne, zwane początkowo kozackimi, zaś od czasu wojen z Turcją w latach 1672 - 1676 określane mianem pancernych.
Około połowy XVI wieku w jeździe polskiej zanikły ciężkie chorągwie kopijnicze. Ich rolę przejęły chorągwie husarskie, których uzbrojenie ustaliło się ostatecznie w okresie panowania Stefana Batorego. Spowodowało to odrzucenie zbędnych tarczy. Na przełomie XVI i XVII wieku husaria była już jednolitą, całkowicie ukształtowaną formacją wzbudzającą swym strojem i zainteresowanie cudzoziemców. Szczególny podziw wzbudzali towarzysze husarscy swym okazałym, wywodzącym się z węgierskiego strojem.
Wojsko to w ogromnej swej większości składało się z jazdy. Jej najcięższym typem były chorągwie kopijnicze, w których składzie przeważali ciężkozbrojni jeźdźcy, osłonięci zbrojami płytowymi. Ich sztywne blachy wzmocnione systemem żłobin zwanych kanelurami, odporne były na ogień coraz liczniej używanej broni palnej. Obok nich występowali pocztowi w lżejszym uzbrojeniu strzelczym - samych kirysach i łebkach lub kapalinach, z kuszą lub coraz częściej wschodnim łukiem jako uzbrojeniem zaczepnym.
wystawa stała - broń, uzbrojenie X-XI w., historyczna
Duża część sali poświęcona jest bitwie pod Grunwaldem, gdzie 15 lipca 1410 roku połączone siły polsko - litewsko - ruskie rozgromiły wojska Zakonu Krzyżackiego, wspierane przez rycerstwo zachodniej Europy. Centralny akcent stanowi obraz autorstwa Wojciecha Kossaka ukazujący rycerstwo polskie w bitwie pod Grunwaldem. Przed obrazem ustawiono rekonstrukcje dział z I połowy XV wieku, lekką hufnicę na kołach stosowaną w polu i dwie taraśnice używane do obrony i oblężeń zamków.
Wystawa prezentuje działalność polskich środowisk niepodległościowych w dążeniu do restytucji suwerennego państwa polskiego w okresie od zakończenia II wojny światowej w 1945 r. do powstania III Rzeczypospolitej w 1989 r. Klęska okupacji hitlerowskiej, a następnie sowieckiej, zdrada zachodnich sojuszników, którzy w Jałcie zgodzili się na pozostanie Polski w strefie dominacji Związku Radzieckiego, wzbudziły oburzenie, protest, a następnie czynne przeciwdziałanie wielu polskich środowisk.
Wystawa przygotowana ukazuje historię Orła Białego od czasów legendarnych po nam współczesne. Liczne modyfikacje i zmiany, jakich doświadczały nasze godło i herb, były niczym żywa historia państwa i narodu. W zależności od upodobań epoki Orzeł przybierał różne szaty stylowe. Ze względu na przemiany polityczne i ideowe dodawano lub odejmowano mu niektóre elementy. W herbie Rzeczypospolitej występował w towarzystwie innych znaków rodowych i państwowych, dokumentując żywe więzi Polski z Europą.