Olsztynek - Miasto Mrongowiusza [Muzea w Polsce, Trasy zwiedzania]

Olsztynek – to niewielkie miasteczko położone na Mazurach przy trasie państwowej Nr 7 Warszawa – Gdańsk. Dla wielu z nas Olsztynek kojarzy się przede wszystkim ze skansenem. Grupy zorganizowane, jak również osoby indywidualne zwiedzające Warmię i Mazury, bardzo często zwiedzając skansen nie zajeżdżają do miasta. Faktem jest, że w Olsztynku obok Rynku nie ma wydzielonego parkingu dla autokarów. Niemniej jednak, doświadczony kierowca zawsze znajdzie bezpieczne miejsce, w którym można postawić autokar i w którym pasażerowie również bezpiecznie mogą wysiąść i zwiedzić miasto. Przywilej lokacyjny Olsztynek otrzymał w 1359 roku od Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Winrycha von Kniprode. Nazwę Hohenstein nadano miastu na cześć ówczesnego komtura zarządzającego tymi stronami.

W XV stuleciu miasto i okoliczne wsie zasiedliła ludność polska i spolszczyła nazwę miasta – łac. Parvum Holsten, to jest mały Olsztyn. W 1887 roku miasto otrzymało połączenie kolejowe, a w latach 1906 – 1907 wodociągi i oświetlenie gazowe, później elektryczne. Od XVI wieku Olsztynek i okolice zamieszkiwała ludność pruska, niemiecka i polska. W czasie I wojny światowej miasto zostało zniszczone. Tędy przechodziło główne natarcie wojsk Hindenburga na armię gen. Samsonowa. Po II wojnie światowej większość mieszkańców opuszczała swoje domostwa i wyjeżdżała do Niemiec. Ci, którzy pozostali i ci którzy się tu osiedlili odbudowywali miasto.

Plan trasy

Autor opracowania: Sefania Olkowska - przewodnik Warmii i Mazur

	1. Olsztynecki Ratusz Miejski W mieście zachowały się fragmenty murów obronnych, średniowieczny układ ulic i placów. Obwarowania Olsztynka były otoczone fosą, a przez fosę przerzucone dwa zwodzone mosty, prowadzące do bram miasta; Wysokiej i Nidzickiej zwanej również Polską. Od jednej do drugiej bramy prowadziła główna ulica, która poszerzona była w środku miasta i tworzyła w ten sposób czworokątny rynek. Na środku rynku wznosił się ratusz, wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Obecny ratusz został odrestaurowany. W ratuszu swoją siedzibę mają m.in. Urząd Miasta, bank, informacja turystyczna i inne instytucje społeczne.

	2. Zamek krzyżacki Początkowo Krzyżacy zbudowali drewnianą strażnicę, a w latach 1340 – 1366 murowany zamek, który był siedzibą niższych urzędników krzyżackich – wójtów. Zamek posiadał własny pierścień murów obronnych, których fragmenty przetrwały do dziś. W XVII wieku zamek przekształcony został w arsenał, a w XIX wieku umieszczono w nim gimnazjum. Po zniszczeniach II wojny światowej odrestaurowane zostało jedno, północne skrzydło zamku krzyżackiego, w którym obecnie mieści się Zespół Szkół Zawodowych. W odrestaurowanym skrzydle zamku zachowały się piwnice z pięknymi gotyckimi sklepieniami.

	3. Kościół ewangelicki W 1977 roku odbudowano kościół z XV wieku, późniejszy ewangelicki, pamiętający czasy, w których spisywano akt przyznający Olsztynkowi prawa miejskie. Odbudowany po zniszczeniach wojennych kościół służy jako Salon Wystawowy Muzeum Budownictwa Ludowego. Organizowane są tu okresowe wystawy etnograficzne, historyczne związane z kulturą regionu Warmii i Mazur, jak również wystawy zagraniczne. Między innymi: „Tajemnice muzealnych magazynów”, „Sztuka koronki – strój i wnętrze”, „Magia chleba” i inne. Oprócz wystaw okresowych odbywają się tu również imprezy okolicznościowe.

	4. Dom Mrongowiusza Odwiedzamy miejsce urodzenia wielkiego syna ziemi mazurskiej Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza. Patrząc na ten ubożuchny domek, przylepiony do murów obronnych, opasujących niegdyś miasteczko, trudno zrozumieć, że pełnił on wiele funkcji jednocześnie. Był on mieszkaniem pastora, kancelarią prafialną i równocześnie szkołą. Jakaż musiała być w nim ciasnota, jakże skromne były wymagania mieszkającej tu rodziny pastora. A tymczasem w tym domu jedno po drugim przyszło na świat czworo dzieci. Tu 19 lipca 1764 roku urodził się chłopiec, któremu dano imiona Krzysztof Celestyn.

	5 Krzysztof Celestyn Mrongowiusz Pastor, kaznodzieja ewangelicki, zasłużony obrońca polskości w zaborze pruskim, językoznawca (gramatyk i leksykograf), filozof, nauczyciel języka polskiego. Urodził się 19 lipca 1764 w Olsztynku jako syn, pastora i rektora szkoły w Olsztynku. Dzieciństwo spędził w Marwałdzie. Studiował teologię i filozofię na Uniwersytecie Królewieckim. W maju 1798 został kaznodzieją gminy ewangelickiej oraz lektorem języka polskiego w Gdańskim Gimnazjum Akademickim. Uczył też języka polskiego, udzielał lekcji prywatnych, pełnił obowiązki tłumacza sądowego. Zgromadził pokaźny księgozbiór.

	6. Granitowy lew z Pomnika Zwycięstwa Po zakończeniu I wojny światowej w odległości pół kilometra od Olsztynka wzniesiona została przez Niemców monumentalna budowla – Pomnik Zwycięstwa. W 1935 roku w jednym z bloków złożono ciało feldmarszałka Hindenburga i miejsce to nazwano Mauzoleum Hindenburga. Na placu przed mauzoleum był ustawiony granitowy lew, który miał potęgować nastrój siły i wiecznej potęgi Rzeszy. W 1945 roku sarkofagi z ciałem Hindenburga i jego żony wywieziono do Marburga, a mauzoleum częściowo zniszczono. Ostatecznie pomnik został rozebrany po zakończeniu II wojny światowej.

Na mapie

{googleMaps kml=http://www.museo.pl/images/stories/trasy/trasa_olsztynek.kml}

Przydatne informacje - dojazd

Na Rynku Starego Miasta urządzony jest parking dla samochodów osobowych, a autokar można postawić niedaleko od Rynku, po drugiej stronie stacji paliw obok Szkoły Podstawowej przy ulicy Ostródzkiej.

Przy ulicy Olsztyńskiej znajduje się Huta Szkła Artystycznego. Hutę można zwiedzać grupowo i indywidualnie. Tutaj można oglądać proces produkcji różnorodnych wyrobów ze szkła, dokonać zakupu szklanej pamiątki. Można również skusić się na samodzielne wykonanie artystycznego dzieła. Wstęp jest bezpłatny.

Największą miejscową imprezą są Dni Olsztynka, obchodzone tradycyjnie w lipcu. W tym czasie odbywają się imprezy sportowe, koncerty, festyny, pokazy, konkursy. Do tradycji należą również uroczystości dożynkowe, Targi Chłopskie, Festiwal Kabaretów Wiejskich i inne. Można wtedy zaopatrzyć się tu w wyroby miejscowych rolników i rzemieślników, wyroby wędliniarskie, wyroby z wikliny, wyroby ceramiczne, biżuterię, itp.

W odległości ok. 2 km od Olsztynka w miejscowości Sudwa położonej przy trasie państwowej E-7 znajduje się cmentarz pomordowanych przez hitlerowców jeńców w obozie Stalag Nr 1 B Hohenstein. Obóz ten był zlokalizowany na gruntach rolnych pobliskiej wsi Królikowo. Przez obóz ogółem przewinęło się około 650 tysięcy jeńców polskich, rosyjskich, włoskich, francuskich i belgijskich. Na cmentarzu w Sudwie pochowano około 55 tysięcy zmarłych z powodu głodu, wycieńczenia, nieludzkiej pracy, chorób. 9 maja 1965 roku został tu odsłonięty pomnik upamiętniający Ofiary Zbrodni hitlerowskiej dłuta olsztyńskiego rzeźbiarza Ryszarda Wachowskiego.

Więcej informacji:

Sefania Olkowska - przewodnik Warmii i Mazur