Muzeum może poszczycić się największą kolekcją miniatur portretowych w Polsce. Ze zbioru liczącego ponad 1150 obiektów wybrano do prezentacji zespół 182 najbardziej reprezentatywnych dzieł z myślą, aby ta zapomniana już dziedzina twórczości artystycznej nadal mogła budzić w nas pozytywne emocje i doznania estetyczne. Niewielkich rozmiarów portrety upamiętniały ważne wydarzenia w życiu osobistym naszych przodków: narodziny, zaręczyny, zawarcie małżeństwa lub odejście i rozłąkę.

Inspirację dla galerii stanowiła kolekcja miniatur w pałacu Tarnowskich w Dzikowie, gdzie były one prezentowane w specjalnie do tego celu wykonanych pięknych gablotach. Przyjęliśmy zasadę podziału na szkoły malarskie: w pierwszej gablocie można podziwiać polską miniaturę portretową 2. poł. XVIII w., w następnej wiek XIX, a w kolejnych wybór miniatur pochodzących z różnych krajów europejskich, szkołę francuską i wiedeńską.

Na przestrzeni stuleci zmieniał się kształt miniatur, z okrągłych medalionów malowanych olejno na podłożu blaszanym, jak Portret Elektora bawarskiego z 1586 r., miedzianym, na pergaminie, tekturze czy papierze do owalnych, cienkich, niemal przezroczystych płytek ze specjalnie preparowanej kości słoniowej, używanej od końca XVII w. W tym czasie miniatura portretowa osiągnęła szczyt swojej popularności i doskonałości, a należy podkreślić, że stosowana technika punktowa lub krzyżujących się ze sobą kreseczek, gwasz i akwarela wymagały od artysty niesłychanej biegłości i cierpliwości.

W Polsce, szczególnie w 2. poł. XVIII i na pocz. XIX w. również działali miniaturzyści wysokiej klasy: Wincenty Lesseur, Józef Kosiński, Franciszek Ksawery Olexiński, Karol dAvigny, a potem Stanisław Marszałkiewicz, Stanisław Chlebowski, Franciszek Tepa i inni.

Wraz z wynalezieniem dagerotypu w roku 1839, a następnie fotografii, miniatury portretowe straciły rację bytu, przy czym w dużej ilości pojawiły się falsyfikaty i podmalowywane fotografie.

Organizator: Muzeum Narodowe w Warszawie