Ekspozycja porządkuje pewne zjawiska w polskim malarstwie drugiej połowy XIX stulecia. Zastosowano ideowe i optyczne dominanty (np. Czwórka Józefa Chełmońskiego, Wieczór nad Sekwaną Aleksandra Gierymskiego, Introdukcja Jacka Malczewskiego, Bydło schodzące do wodopoju Józefa Szermentowskiego, Spotkanie na moście Józefa Brandta). Wyróżniono także artystów wyznaczających nowe tendencje w polskim malarstwie XIX wieku, np. Józef Szermentowski, Józef Chełmoński, Aleksander Gierymski.

W polskim malarstwie tendencje realistyczne pojawiają się m.in. w sztuce okresu biedermeieru inspirowanej twórczością XVII-wiecznych mistrzów holenderskich oraz w środowisku warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, a następnie Klasy Rysunkowej - na ekspozycji środowisko to reprezentują prace Rafała Radziewicza, Franciszka Kostrzewskiego, Wojciecha Gersona, Henryka Pillatiego i Józefa Szermentowskiego.

Układ tej części ekspozycji, od prawej strony zapoczątkowało środowisko krakowskie, reprezentowane dziełami Aleksandra Kotsisa oraz Jana Nepomucena Głowackiego. Środowisko warszawskie z kolei ukazano poprzez dzieła Rafała Hadziewicza, Franciszka Kostrzewskiego, Wojciecha Gersona, Henryka Pillatiego oraz Józefa Szermentowskiego. Związki z francuskim pejzażem reprezentują dzieła polskich barbizończyków: J. Szermentowskiego i Władysława Ciesielskiego.

Początki symbolizmu w malarstwie polskim sygnalizują dzieła Jacka Malczewskiego: Natchnienie malarza oraz Introdukcja. Ostatni obraz stanowi jeden z najważniejszych akcentów sali oraz ideowe zamknięcie ekspozycji, wprowadzające widza w problematykę Galerii sztuki polskiej XX wieku, znajdującej się w Gmachu Głównym MNK.

Obrazom zgromadzonym w tej Sali towarzyszą odpowiadające im stylistycznie oraz tematycznie rzeźby, reprezentujące najważniejsze tendencje w sztuce tego okresu: Bachantka Teodora Rygiera, Salome Walerego Gadomskiego, Portret młodej Ukrainki Leona Wyczółkowskiego, Portret Zofii Potockiej Walerego Gadomskiego.

Organizator: Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach