Złotnictwo świeckie polskie i obce to kolejna tematyczna prezentacja dzieł złotniczych z kolekcji Muzeum, obok wyrobów świeckich (wystawa Dawny Toruń), naczyń i sprzętów liturgicznych (Sztuka sakralna nowożytnego Torunia), a także skarbów ze Skrwilna i z Nieszawy. Różnorodność eksponatów, zarówno w odniesieniu do czasu i miejsca ich powstania, jak i formy oraz funkcji, pozwala wyodrębnić kilka grup przedmiotów.

Skarb ze Skrwilna, zespół renesansowej i manierystycznej biżuterii oraz srebrnych naczyń i sprzętów stołowych, pozyskany został w 1961 roku podczas prac archeologicznych prowadzonych przez toruńskie Muzeum w Skrwilnie, na ziemi dobrzyńskiej (niedaleko Rypina). Rangę tego znaleziska porównać można jedynie z monarszym skarbem ze Środy Śląskiej (Muzeum Narodowe we Wrocławiu), zaś poszczególne klejnoty - z kilkoma zaledwie zespołami z polskich zasobów, miedzy innymi z kameryzowanymi aplikacjami.

Na co dzień Sala ta była miejscem posiedzeń III Ordynku (tzw. rada 60 mężów). Rada ta w samorządzie reprezentowała interesy rzemieślników i drobnych kupców. W Sali miały w miejsce również inne wydarzenia - jak opisał kronikarz w tej izbie, kiedy ma być ogłoszony wyrok śmierci winnych zbrodni ze stanu szlacheckiego, wtedy tamże zasiada burgrabia królewski z całym Magistratem i żąda ogłoszenia przez sekretarza wyroku śmierci przyprowadzonemu z więzienia winowajcy.

Na piętrze tym obejrzeć można także Galerię malarstwa polskiego od poł. XVII do poł. XX w., na którą składają się m.in. dzieła Bacciarellego, Smuglewicza, Gersona, braci Gierymskich, Witkiewicza, Malczewskiego, Matejki. Ekspozycja zachwyca pięknem ujęć portretowo-sytuacyjnych, ukazując ślad życia ludzi w minionych epokach i wyjątkowy kunszt warsztatu artystycznego. Uwagę zwraca tu przede wszystkim olbrzymia kompozycja autorstwa Mariana Jaroczyńskiego II Traktat toruński (6,40 x 4,50m).

Sala ta pełniła dla Torunia funkcje reprezentacyjne, podobne do tych, jakie pełniły sale audiencjonalne w siedzibach panujących możnowładców. Właśnie tu Rada Miasta podejmowała monarchów i posłów, odbywały się sejmiki pruskie, a nawet trzykrotnie sejmy polskie. Tutaj odbyło się słynne Colloqium Charitativum (braterska rozmowa pomiędzy katolikami i protestantami), zwołane w 1645 r. przez króla Władysława IV, mające załagodzić spory religijne.

Wystawa obrazuje dzieje toruńskiego mennictwa od czasów panowania krzyżackiego (sprowadzeni do walki z plemionami Prusów przez księcia mazowieckiego Konrada, władającego w latach 1199-1247 północno-zachodnią prowincją księstwa, rycerze Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, zwani w Polsce Krzyżakami, w przywileju lokacyjnym dla przyszłych mieszkańców Torunia, postanawiali o wybijaniu dobrej, denarowej monety), aż do 1766 r.

Ekspozycja ma na celu ukazanie dziejów Torunia od lokacji Starego (1233 r.) i Nowego Miasta (1264 r.) począwszy, po ostatnie lata samodzielności w XVIII w., ze szczególnym uwzględnieniem działalności toruńskich rzemieślników, kształtujących pomyślność miasta w ciągu wieków. Różnorodności prezentowanych zagadnień odpowiada bogactwo materiału zabytkowego: od wyrobów rzemieślniczych z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych, poprzez liczne pamiątki cechowe, fragmenty i detale architektoniczne.

Zgromadzone dzieła stanowiły głównie wyposażenie kościołów. Tworzyły wraz z architekturą niepowtarzalny klimat gotyckich świątyń. Czas ich powstania przypada na lata od ok. połowy XIV do 1. połowy XVI wieku, czyli na okres dojrzałego i późnego stylu gotyckiego. Pochodzą z Pomorza, głównie z terenu dawnych ziem krzyżackich - w tym najliczniejsza grupa z Torunia - ze Śląska oraz pojedyncze przykłady z Wielkopolski i Małopolski. Prace na wystawie rozmieszczone są w układzie chronologicznym.